گذری کوتاه بر تاریخ پر رمز و راز تنها کاروانسرای شمال کشور

به گزارش سورپرس؛ بنایی واقع در یکی از مناطق مرتفع و خوش آب و هوای سیاهکل که با بازدید از آن، می‌توان به گذشته سفر کرد. بسیاری از گردشگران پس از بازدید از این کاروانسرا آن را شبیه به قلعه‌های تاریخی و خزه گرفته اروپا توصیف می‌کنند؛ زیرا تمام دیوارها از قلوه سنگ‌هایی ساخته شده‌اند که امروزه بین آن‌ها را خزه پر کرده است.

«کاروانسرای تی تی» در گذشته پناهگاه مسافران لاهیجان به دیلمان بود و نام این کاروانسرای سنگی و آجری در فهرست آثار ملی ایران نیز به چشم می‌خورد.

تاریخچه کاروانسرای تی تی

کاروانسرای تی تی به احتمال زیاد در دوره صفوی ساخته شده است. روایت‌ها و داستان‌های بسیاری درباره کاروانسرای تی تی وجود دارد و مشخص نیست که کدام‌یک به واقعیت نزدیک‌تر است. به گفته بسیاری از منابع، قدمت ساخت این کاروانسرا به دوره صفویان بازمی‌گردد. طبق یکی از روایت‌ها، «تی تی» نام عمه یکی از پادشاهان دوره صفوی بوده است.

«تی تی» مشتاق بود در منطقه سیاهکل یک کاروانسرای زیبا به نام خود بسازد؛ به همین دلیل دستور ساخت این بنا را داد. البته طبق روایتی دیگر، کاروانسرای تی تی به دستور یکی از حاکمان محلی کیایی ساخته شده است؛ فردی که در عصر تیموریان بر خطه لاهیجان حکومت می‌کرد. طبق این داستان، صفویان این کاروانسرا را ویران کردند و به همین دلیل آثار به جا مانده از آن به دوره صفوی نسبت داده می‌شود.

کاروانسرای تی تی در گذشته در مسیر اصلی کاروان‌هایی بود که از مسیر لاهیجان به دیلمان و طالقان می‌رفتند. این بنا در تاریخ ۱۲ آذر ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

گذری کوتاه بر تاریخ پر رمز و راز تنها کاروانسرای شمال کشور

علت شهرت تی تی

در مقایسه با تعدد کاروانسراهای مناطق کویری، کاروانسراهای اندکی در اقلیم معتدل و مرطوب ایران احداث شده‌اند؛ زیرا در گذشته در سواحل دریا به‌دلیل بارندگی زیاد، شرایط آب و هوایی معتدل و فراوانی منابع، جمعیت نسبتاً زیاد و نزدیک بودن مراکز جمعیت (برخلاف سایر اقلیم‌های ایران) نیاز چندانی به این بناهای بین‌راهی احساس نمی‌شد.

کاروانسرای تی تی یکی از معدود کاروانسراهای شمال کشور است؛ به همین دلیل، آن را به‌عنوان یک بنای با موقعیت استراتژیک و راهبردی می‌شناختند. ایران در گذشته یکی از قطب‌های تولید ابریشم بود؛ محصولی که عمدتاً در شمال کشور تولید شده و به بخش‌های مرکزی فرستاده می‌شد؛ به همین علت، وجود کاروانسرایی مانند تی تی برای اتراق کاروان‌ها و حفظ امنیت جاده اهمیت بسیاری داشت.

البته کاروانسرای تی تی در سال‌های اخیر لوکیشن فیلمبرداری فیلم و سریال‌هایی «قانون مورفی» و «خاتون» بوده و از این رو نام آن بر سر زبان‌ها افتاده است.

برخی روایت‌ها، دستور ساخت این بنا را به عمه یکی از پادشاهان صفوی نسبت می‌دهند که «تی تی» نام داشت.

واژه «تی تی» در زبان گیلکی به‌معنی «شکوفه» است؛ به همین دلیل، تی تی کاروانسرا یا کاروانسرای تی تی را می‌توان همان کاروانسرای شکوفه دانست. جالب است بدانید که در زبان گیلکی جای صفت و موصوف با هم عوض می‌شود؛ از همین رو گیلانی‌ها، این کاروانسرا را «تی تی کاروانسرا» می‌نامند.

معماری کاروانسرای تی تی

کاروانسرای تی تی سیاهکل از نوع کاروانسراهای برون شهری و معماری آن به‌صورت دو ایوانی است. اصل تقارن در ساخت این بنا به‌خوبی رعایت شده است؛ به‌طوری که بنای کاروانسرا دارای محور تقارن در جهت طولی است.

کاروانسرای تی تی از نوع کاروانسراهای برون شهری است در فضای ورودی کارونسرای تی تی، واقع در ضلع شمالی بنا، فضایی مشابه هشتی وجود دارد که از طریق دو فضای واسط، واقع در ضلع شرقی و غربی هشتی، وارد میان سرا با دو اتاق به وسعت تقریبی ۱۷ متر مربع می‌شود. این میانسرا حدود ۴۰۰ متر مربع وسعت دارد. حیاط مرکزی و دو ایوان در دو طرف هشتی از دیگر فضاهای این مجموعه تاریخی هستند. وسط حیاط کاروانسرا حوض کوچکی قرار دارد.

در هر چهار طرف حیاط بنای کاروانسرای تی تی، اتاق‌هایی با پلان مربعی به مساحت تقریبی ۱۴ متر مربع واقع شده‌اند که پیش از ورودی هرکدام از آن‌ها، فضایی نیم‌هشتی قرار دارد. این اتاق‌ها محل استراحت کاروان‌ها و حفاظت از آن‌ها در برابر راهزنان و حیوانات وحشی بوده‌اند. شاهنشین کاروانسرا نیز در بخش جنوبی بنا واقع شده است و در دو طرف آن دو اتاق مانند قسمت شمالی کاروانسرا دیده می‌شود.

سنگ‌های رودخانه‌ای، ملاط ساروج، گچ و آجر از جمله مصالحی هستند که در ساخت کاروانسرای تی تی به کار رفته‌اند. طاق‌های زیبای آجری و شبکه آبرسانی برای انتقال آب به داخل کاروانسرا از مشخصه‌های جالب بنا به شمار می‌روند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در گذشته برای انتقال آب به داخل بنای کاروانسرا از لوله‌های سفالی استفاده می‌کردند. این لوله‌ها از چشمه‌سار کوه‌های دوردست منطقه، با طی مسیری طولانی، آب گوارا را به دست ساکنان کاروانسرا می‌رساندند.

کاروانسرای تی تی، از جاهای دیدنی استان گیلان، در شهرستان سیاهکل، در جنوب شهر سیاهکل، در جنوب شرقی رشت و در جنوب غربی شهر لاهیجان واقع شده است. این بنای تاریخی تا سیاهکل، ۱۵ کیلومتر (۲۰ دقیقه)، تا لاهیجان ۳۳ کیلومتر (۴۵ دقیقه) و تا رشت ۶۰ کیلومتر (حدود یک ساعت) فاصله دارد. فاصله کاروانسرای تی تی تا شهر تهران نیز، ۳۴۰ کیلومتر (حدود چهار ساعت) است. کاروانسرای تی تی در نزدیکی جاده سیاهکل – دیلمان قرار دارد؛ به همین دلیل، در سفر به دیلمان می‌توانید برای بازدید از این بنا نیز برنامه‌ریزی کنید.

گذری کوتاه بر تاریخ پر رمز و راز تنها کاروانسرای شمال کشور

مسیرهای دسترسی کاروانسرای تی تی

اگر از شهر رشت به کاروانسرای تی تی می‌روید، خود را به آزادراه رشت – قزوین برسانید. حدود چند کیلومتر در این جاده برانید و قبل از پلیس راه رشت، از خروجی جاده فومن – سراوان به‌سمت سراوان خارج شوید. مسیر را در خیابان عسگری ادامه دهید تا وارد جاده سراوان – سنگر – سیاهکل شوید. از این جاده از طریق کمربندی سیاهکل یا از خود شهر سیاهکل، خود را به جاده سیاهکل – دیلمان برسانید. این جاده از میدانی به نام دیلمان آغاز می‌شود.

حدود ۱۴ کیلومتر در جاده سیاهکل – دیلمان برانید تا پس از عبور از اقامتگاه بومگردی تی تی به خروجی روستای بالا رود در سمت چپ خود (مشهور به دو راهی رودخانه بابا کوه و میثم رود) برسید. کمی جلوتر، یک پل آهنی کم‌عرض کنار مسجد وجود دارد که با عبور از آن به کاروانسرای تی تی در پای تپه‌ای نسبتاً بلند می‌رسید.

اگر از شهر لاهیجان به‌سمت کاروانسرای تی تی حرکت کرده‌اید، از طریق خیابان انقلاب، خیابان سردار جنگل، بلوار دیلمان و بلوار وحدت به جاده لاهیجان – سیاهکل برسانید. این جاده را تا انتها بروید تا به خیابان امام خمینی شهر سیاهکل برسید. به‌سمت چپ بپیچید و میدان دیلمان را مستقیم بروید تا وارد جاده سیاهکل – دیلمان شوید.

اگر از تهران به کاروانسرای تی تی می‌روید، در آزادراه قزوین – رشت، پس از عبور از پلیس راه، از خروجی سنگر خارج شوید تا در جاده سراوان – سنگر – سیاهکل قرار بگیرید. از طریق کمربندی سیاهکل یا از خود شهر سیاهکل، بعد از رسیدن به میدان دیلمان، جاده سیاهکل به دیلمان را در پیش بگیرید تا در کیلومتر ۱۴ آن، به کاروانسرا برسید.

انتهای پیام/ ۲۸۰