معجزه آسا زنده ماندم/ آشنایی با استاد شهریار انگیزه شاعری‌ام شد

گروه فرهنگی سورپرس: استاد رضا رضی پور فرهیخته‌ای است که در عرصه های مختلف ادبی و فرهنگی فعالیت‌های ارزشمندی داشته است. شعر و نویسندگی در کنار خطاطی و عکاسی همیشه با او همراه و همزاد بوده است. او می گوید که علاقه به استاد شهریار مرا به سمت شعر و ادبیات بیشتر سوق داد. وی سالها در تهران و تبریز در حوزه فرهنگ و ادب تاثیر گذار بوده است. برای آشنایی بیشتر با این شاعر و خطاط گفت و گوی پایگاه خبری سورپرس را با ایشان در ادامه می‌خوانید:

استاد در ابتدا یک بیوگرافی از خودتان برای مخاطبان بفرمایید؟

سلام و عرض ادب. لازم می دانم بیوگرافی کوتاهی از خودم را با دو بیت از یک شعر بلندم شروع کنم.

من نمی دانم شبیه چیستم
از کدامین کهکشانم کیستم
سالها در شعرهایم زیستم
باورم کن من زمینی نیستم

بنده کمترین خدا رضا رضی پور در سال ۱۳۳۵ در تبریز در خیابان شمس تبریزی
چهار راه ملل متحد بن بست حقیقت، در یک خانه ای نسبتا بزرگ و با حیاطی بزرگتر و باغچه هایی پر از گل های رز و انواع دیگر گل ها و با درختانی چون آلبالو و گیلاس که بهارش پر از شکوفه های دل انگیز و با رقص و آواز زنبورهای عسل و در یک خانواده ی مذهبی بدنیا آمدم و دوران کودکی را تا کلاس دوم ابتدایی در دبستان تربیت نزدیک کوچه محل سکونتمان طی کردم. در سن تقریبا ده سالگی به تهران مهاجرت کردیم و در منطقه ی میدان خراسان دبستان و دبیرستان را تمام کردم، و قبل از انقلاب وارد هوانیروز ارتش در شغل پروازی مشغول شدم.

گویا حضور فعالی هم در جنگ داشتید؟ 

در انقلاب و جنگ حضور فعال داشتم که در یکی از ماموریت های داوطلبانه در منطقه (جراحی) بین ماهشهر و بندر خمینی مورد حمله و هدف موشک میگ دشمن قرار گرفتیم و هلی کوپترمان دچار آتش سوزی شد.

از دوازده نفر، دو نفر زنده ماندیم و بقیه همرزمان در مقابل چشم مان در آتش شهید شدند و بنده هم حدود نیمی از بدنم سوخت که چندین ماه در بیمارستان بستری و بطور معجزه آسا زنده ماندم و بعداز آن نگاهم به دنیا و زیستن عوض شد.

از سال ۶۰ با هنرمندان ، ادیبان و شاعران بزرگی آشنا و همنشین شدم که زیبا ترین اتفاق های زندگی ام محسوب می شود.

در خصوص علاقه تان به شعر و خط و عکاسی بگویید؟

از همان دوران نوجوانی به کتاب خواندن علاقمند بودم تا اینکه با دیوان حضرت استاد شهریار آشنا شدم . در اصفهان آموزش خوشنویسی را شروع کردم تا اینکه سال ۶۳ به تبریز منتقل شدم و از محضر استاد ابراهیم بخت شکوهی تا مرحله ممتاز بهره بردم و همزمان در انجمن سینمای جوان ثبت نام و دوره های مختلف این انجمن در محضر استادان چون زنده یاد ابراهیم آبادی طی کردم و  در عکاسی از محضر زنده یاد استاد خانعلی صیامی و استاد آل یاسین بهره زیادی بردم و هنوز هم به هنر عکاسی علاقمندم.
بواسطه استاد بخت شکوهی با زنده یاد آقای اصغر فردی آشنا شدم که آن‌ زمان جوانی خوشرو و قد بلند با صدای شیوا و ادیب و شاعر بود، آشنا شدم وقتی از علاقه ی بنده نسبت به استاد شهریار آگاه شدند مرا به منزل استاد شهریار برد که از خاطره انگیزترین لحظه های زندگی ام بود و بعدها  توانستم بارها  به خدمت استاد برسم و گاهی نیز از شعر های خودم را از شرم حضورشان به نام کسی دیگر برای استاد قرائت می کردم و چند جلسه بعد استاد متوجه شدند که شعر از خود بنده است ولی به جهت خوش خلقی‌اش به روی من نیاوردند.

لازم بذکر است که در همان سالهایی که هنوز به تهران مهاجرت نکرده بودیم در همسایگی ما نقاش و خطاط جوانی بود که بنده اکثرا به منزل شان می رفتم و اولین بار با فضای هنری و با رنگ بوی رنگها، صدای قلم خوشنویسی و موسیقی آشنا شدم که در ضمیر ناخودآگاهم هنر شکل گرفت.

ایشان استاد غلامرضا تجویدی که اکنون از استادان انجمن خوشنویسان تبریز می باشند
و جرقه شعر و خوشنویسی و عکاسی، در کل، هنر در من ایجاد شده بود و زیارت استاد شهریار باعث شد شعر را دنبال کنم.

همینطور جا دارد از استاد امیر علی آذرطلعت نام ببرم که فنون و علم شعر را در شبگردی های خیابانهای تبریز از وی آموختم و ایشان اولین استاد بنده بودند که مدیونش هستم. حدود هفت سال در تبریز بودم سال ۷۰ دوباره به تهران نقل مکان کردم.

و از سال ۷۴ در جلسات شعر های مختلف حوزه هنری و انجمن های ادبی و خانه شاعران ایران حضور داشتم. در تهران مسئولیت کانون های ادبی فرهنگسراهای ارسباران ، ملل ، ورزش ، خانه فرهنگ حر ، و صدف به مدت پانزده سال به عهده داشتم.

و آنجا بود که هر چه در گذشته شعر به زبان کهن نوشته بودم را از بطور کلی کنار گذاشتم و با زبان امروزی غزل که الان شعر می سرایم  را شروع کردم
که تا امروز چهار اثر از بنده به چاپ رسیده است.

مجموعه شعر کلاسیک ( وقتی که ماه گل می کند)
مجموعه شعر آزاد یا سپید ( سوت همیشه نشانه ی بی خیالی نیست)
ترجمه گزیده شعرهای واقف ( صمد اوغلو غم ها شبیه هم نیستند ) از جمهوری آذربایجان
ترجمه گزیده شعر های دودمان اردم ( کافه خورشید )
همچنین ترجمه ی دو مجموعه شعر از شاعران جمهوری آذربایجان و ایران به اتمام رسیده و همینطور ترجمه شعر های (هرمان هسه آلمانی) با همکاری مشترک دوست عزیزم علیرضا مومنی در حال انجام است.

در حال حاضر شاعران زیادی هستند که به شعر نو تمایل دارند ، علت چیست؟

بله. شعر کلاسیک پایه و ریشه شعر نو و حتی شعر آزاد و سپید است.
اگر کسی از فنون و علم شعر کلاسیک آگاه نباشد حتما در نوشتن شعر سپید با مشکل مواجه خواهد شد.

اجازه دهید نظرتان را در مورد شعر تبریز جویا شوم ، آیا در کشور در زمینه شعر جایگاهی را برای شعر تبریز متصور هستید؟

جایگاه شعر تبریز همیشه در طول تاریخ ادبیات جایگاه بزرگ و قابل احترامی بوده است. و در تاریخ ادبیات معاصر باید از حضرت استاد شهریار نام برد که به عبارتی پایه‌های مکتب شعر تبریز و ادبیات را محکم تر کرد.

متاسفانه به نظر بنده بنا به دلایلی جایگاه شعر ما نسبت به گذشته کمرنگ تر شده و در شهرهای بزرگ مانند اصفهان و خراسان و حتی کرج بیشتر خودنمایی می کند.

شاعران ما همیشه از دو زبان ترکی آذربایجانی و فارسی برخوردار بوده اند، یعنی با دو احساس و دو نگاه و جهان بینی غنی تر از دیگران بوده ایم برای همین شاعران و ادیبان و هنرمندان این قسمت از جغرافیا ایران از بهترین ها بوده اند.

اکنون چندین سال است به عللی  آن  شورو حال شاعری کمرنگ شده است و به نظر بنده چند علت را می توانم اینطور بیان کنم.

عدم آگاهی مسئولین فرهنگی ادبی و هنری که فقط به فکر نگهداری میزشان بوده‌اند. و همیشه با ترس که ایرادی از این مسئولان نگیرند و موقعیت شغلی شان به خطر نیفتدیکی از دلایل بوده است. نگاه نامناسب ایدئولوژیک مسئولان،  همچنین نگاه سیاسی مسئولان و دو شقه شدن شعر و ادبیات در تبریز و تعصبات بیهوده و افراطی از هر دو جناح و اختلاف سلیقه که منجر به کشیده شدن حسادت، بین گروه های مختلف اهالی ادبیات و هنرامنیتی کردن بیش از حد فضای فرهنگی ادبی و هنری شهر  شرایط موجود را رقم زده است. همینطور دلایلی دیگری هم هست که در این فرصت نمی گنجد.

متاسفانه بنا به دلایلی که عرض کردم شاعران و ادیبان خودشان را از جلسات به سمت کافه نشینی و جلسات ادبی محدود در خانه ها و در نهایت به خانه نشینی کشانده شده‌اند.

اولین ها همیشه در خاطره می ماند وخاطره انگیزند. لطفا بفرمائید اولین شعر تان را در چه سنی سرودید و چه زمانی به صورت حرفه ای قدم در دنیای شعر گذاشتید؟

بنظرم می رسد تک بیتی به زبان ترکی در دوران نوجوانی باشد که بعدا به یک غزل به زبان ترکی تبدیل شد و به استاد امیر علی آذر طلعت ‌که اولین معلم جدی بنده در شعر بود تقدیم کردم.

منی بیر بوسه مست ائتمیش ندن پیمانه دیللندی
خمار ائتمیش منی اول ساقی میخانه دیللندی

از نوجوانی و جوانی متن ادبی و خاطرات می نوشتم ولی بطور جدی از سال ۶۳ و در سال ۷۴ با زبان امروزی خود بصورت جدی تر نوشتم

شما به نظر  علاقه زیادی به قالب غزل در اشعارتان دارید، چرا؟

بنده با شعر کلاسیک شروع کردم بعداز آشنایی با سبک های شعری بیشتر به سبک عراقی علاقمند شدم و در قالب غزل بیشتر شعر گفتم. همینطور به شعر نو هم گرایش و علاقه داشتم و شعر آزاد و سپید را تجربه کردم. اما قالب غزل جایگاه خاصی برای من دارد.

آیا فضایی برای فعالیت ادبی و شاعران جوان در تبریز فراهم است؟

بله در سطح شهر به اندازه کافی فضاهای مناسب برای برگزاری جلسات مختلف شعر وجود دارد ، به علل و دلایلی که در بالا اشاره شد. و همینطور شاید کمبود مسائل مالی البته برگزاری جلسات شعر به هزینه زیادی نیاز نیست. متاسفانه عدم اعتماد مسئولین به اجرا کننده ها می تواند یکی از علت هایی باشد که جلسات و محافل فرهنگی هنری با چنین شرایطی مواجه است

وضعیت انجمن‌های ادبی در تبریز چگونه است؟ چرا دیگر انجمن های ادبی رونق گذشته را ندارند؟

بنده حدود چهار سال پیش به تبریز بازگشتم و با تجربه ۱۵ سال اجرا و مسئولیت در کانون ها و انجمن داری انجمن ادبی اندیشه تبریز را در خانه هنرمندان تبریز که تقریبا بصورت( انجیو ) زیر نظر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تبریز ایجاد کردم خواستم تجربیات بروز خودم را در شهر خودم با عشق و اشتیاق انجام دهم.

نزدیک به سه سال جلسات موفقی را با حضور شاعران و ادب دوستان برگزار کردم بدون اینکه هزینه و حق الزحمه ای دریافت کنم استادان دانشگاه، ادیبان، فرهیختگان و دوستان زیادی بصورت افتخاری علم و اندوخته های ادبی چندین ساله ی خود را رایگان در جلسات  سازمان فرهنگی و هنری شهرداری به اشاراک می گذاشتند و چندین بزرگداشت بسیار زیبنده و در خور به مناسبت های گوناگون مثل بزرگداشت استاد شهریار، هفته دفاع مقدس و یادمان سردار سلیمانی برگزار شد که متاسفانه حراست سازمان مربوطه بدلایل گوناگون کار شکنی کرد تا مجبور به تعطیلی انجمن ادبی اندیشه تبریز شویم.

به نظر شما ارتباط شعر با مخاطب چه معنایی دارد؟

شاعر زبان گویای فرهنگ، آیین ها، آداب و رسوم ، باورهای دینی و ملی مردم اجتماع خویش است و شاعر وظیفه دارد از شادی ها و غم ها و دردهای مردم زمانه ی خود بنویسد.

استاد در پایان اگر مطلبی لازم به ذکر است، بفرمایید؟

پسندیده و شایسته است که در شهر تبریز ادب خیز و هنرپرور مسئولین ادبی و فرهنگی هنری شهر درایت بخرج دهند و بین اهالی هنر آشتی بوجود بیاورند و در این ایام بسیار سخت اقتصادی و معیشتی مردم و در فضای مریض و آلوده، فضای نشاط آور  و دلگرم کننده برای اهالی هنر ایجاد کنند.

سپاسگزارم که این فرصت را در اختیارم گذاشتید سلامتی و شادکامی برای مردم  کشورم  و بخصوص هنرمندان شهرم از خداوند مهربانی ها آرزو دارم.

نمونه ای از شعر استاد رضی پور

             لیلا

من نمازم مرا بخوان لیلا
عصر ها لحظه ی اذان لیلا
سعی کن تا قضا نگردد عشق
دیر اگر شد ولی بخوان لیلا
چشم هایم پراز مناجات است
از خدایان باستان لیلا
اقتدا کن به حضرت آتش
تا بسوزم در این میان لیلا
آسمان را شبی تماشا کن
پای گل های ارغوان لیلا
چادری از ستاره ها سر کن
پر بکش سوی کهکشان لیلا
جستجو کن ستاره ی من را
دخترِ خوب آسمان لیلا
سالها روی بام چشمانم
منتظر ماندهام هر آن لیلا
گفتگو با ستاره ها کردم
تا بگیرم از او نشان لیلا
شامگاهان دلم چه می گیرد
از تمام ستارگان لیلا
آه امشب تب جنون دارند
واژه ها بر سر زبان لیلا
می کشد تا کجا بدنبالش
سیل غم های بیکران لیلا
آه امشب ستاره باران است
واژگون می‌شود جهان لیلا
آی لیلای آسمانگردم
آسمان را بده تکان لیلا
بعد بر بال ابر ها بنشین
گریه کن از غم جهان لیلا
مثل رودی به سمت دریاها
بی‌گمان می شوی روان لیلا
می پرد پلک شب آری
وحشت افتاده در نهان لیلا
عمر بی اعتبار ما را آه
می برد هودج زمان لیلا
وقت کوچیدن پرستو هاست
می رسد ناگهان خزان لیلا
مثل تصویر بیت زیبایی
تا ابد یادِ من بمان لیلا

رضارضی پور سال ۸۶

گفتگو: ناصر غلامی هوجقان

انتهای پیام/ ۱۰۱