سفر به توکیو با هدف گره‌گشایی از برجام

به گزارش سورپرس ابراهیم رحیم‎پور در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت: رئیس جمهوری ایران در حالی به ژاپن سفر می‌کند که در ۵ سال نخست ریاست جمهوری دو دوره‏ای خود، به تمامی کشورهای مهم آسیایی و از جمله کشورهای همسایه بجز عربستان، امارات و بحرین سفر داشته و در مقابل همتاهای او نیز در پاسخ به سفر رئیس جمهور ایران، به کشورمان آمده‌‏اند. در این میان، ژاپن تنها کشوری بود که هیچ گاه مقصد رئیس جمهوری ایران نبوده است. چه در توضیح علت آن باید به یک اصل مرسوم در وزارت خارجه و روابط دیپلماتیک اشاره داشت. در آخرین مراوده دیپلماتیکی که بین ایران و ژاپن صورت گرفته، سیدمحمد خاتمی، رئیس جمهور وقت ایران میهمان ژاپنی‏‌ها بود و پس از آن نوبت مقامات ژاپنی بود که می‌بایستی به تهران سفر می‌کردند. اگرچه دیدار حسن روحانی و «آبه شینزو» چندین بار در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد اما انتظار می‌رفت «آبه» رسماً به ایران سفر کند.

نخست وزیر ژاپن در شرایطی خردادماه گذشته به تهران آمد که فراتر از پیگیری مسائل دوجانبه، هدف اصلی او از این سفر  انتقال پیام از سوی مقام‌های امریکا به تهران و گرفتن پاسخ بود. این در حالی بود که روابط اقتصادی ایران و ژاپن نیز به پایین‎ترین سطح خود در دوره بعد از انقلاب رسیده بود.

ژاپن یکی از شرکای نزدیک و همپیمان ایالات متحده به شمار می‌آید و در چارچوب مبادلات اقتصادی با تهران نمی‌تواند بدون هماهنگی با کاخ سفید اقدامی صورت دهد. «آبه» از زمان سفرش به تهران، تلاشی دامنه‌دار را با هدف کم کردن اختلافات ایران و امریکا آغاز کرده و حضور آقای روحانی در توکیو را به مثابه فرصتی برای به سرانجام رساندن این تلاش‌ها می‌بیند. این در حالی است که علاوه بر ژاپن در ماه‌های اخیر، شماری از کشورها که از مهم‌ترین آنها فرانسه و عمان به شمار می‌آیند، برای میانجیگری پیشقدم شدند اما این ژاپن بود که در میان این کشورها مورد اقبال بیشتری از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا قرار گرفت.  «آبه» از نخستین نفراتی بود که بعد از انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده، به دیدن او رفت و بار دیگر از ملت امریکا بابت حمله ژاپن به «پرل‌ هارپر» عذرخواهی کرد. ژاپن یکی از کشورهای هدفی ‎ بوده که ترامپ روی آن دست گذاشت تا هزینه امنیتی‌ای که امریکایی‎ها برای این کشور  متقبل می‌شوند، بپردازد. حتی یکی از دلایل مذاکره ترامپ با کره شمالی وارد کردن فشار به کره جنوبی و ژاپن برای گرفتن هزینه‌های مد نظر ترامپ از این دو کشور بود. به هر روی، «آبه» یکی از منتخبان رئیس جمهور امریکا از میان همه کسانی بود که می‎توانست در بحبوحه اوج‌گیری تنش میان ایران  امریکا کاری صورت دهد.

یکی از وجوه حائز اهمیت برای ژاپن که این کشور را برای نقش‌آفرینی و میانجیگری میان ایران و امریکا ترغیب می‌کند، نگرانی و ترس این کشور از شدت گرفتن ناامنی در منطقه خلیج فارس است. زیرا بروز هر تنشی در آب‌های منطقه خلیج فارس که محل عبور و مرور کشتی‌های حامل انرژی برای ژاپن به شمار می‌آید، می‌تواند تأثیر مستقیمی بر اقتصاد این کشور بگذارد. آنچه در چند ماه گذشته در خلیج فارس اتفاق افتاد، از توقیف کشتی گرفته تا زدن پهپاد و حادثه آرامکو، ژاپن را بیشتر از گذشته نگران کرد. جدا از این نگرانی‎، ژاپن به دنبال تقویت جایگاه و پرستیژ بین‌المللی خود می‌باشد و می‌خواهد این هدف را از طریق کمک به حل یکی از بحرانی‌ترین و دیرپاترین مناقشات دیپلماتیک محقق سازد.

بنابراین آقای روحانی در شرایطی با نخست وزیر ژاپن در توکیو دیدار می‌کند که رایزنی‌های مبتنی بر راهکارهای عملی پیرامون رفع تحریم‌ها و اجرای برجام می‌تواند نتیجه مهم این دیدار باشد. هر چند شماری در داخل معتقدند که این سفر در مقطع کنونی خالی از فایده خواهد بود و توصیه کردند که روحانی نباید به این سفر می‌رفت اما آنچه این منتقدان به آن اشاره نکردند، این بود که آلترناتیو این شرایط از نظر آنها چیست؟ کشور از منظر موقعیت اقتصادی به واسطه تحریم‌های سنگین امریکا در شرایط خوبی به سر نمی‌برد و در چنین شرایطی انتظار می‌رود دیپلماسی و استقبال از دیدار با سران کشورهای مهم و با پرستیژی چون ژاپن که معتمد امریکاست، بتواند گره‌ای از بن‌بست جاری کشور باز کند.