چالش‌های ماندگار اقتصاد ایران

گروه اقتصادی سورپرس: محمد قلی یوسفی اقتصاددان و استاد تمام دانشگاه در یادداشتی نوشت:  در واقع رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری مستلزم تلاش و اراده افراد و کار آنها از یکطرف و وجود بسترهای نهادی لازم که تضمین کننده نظم و قانون باشند از طرف دیگراست. دراین رابطه دولت تنها وظیفه برقراری نظم و قانون درکشور را دارد، که البته وظیفه بسیار خطیری است. اما ماهیت دولت ها به نحوی است که اگر چه در ابتدا سعی در برقراری نظم و قانون می‌کنند ولی تجربه نشان داده است که این قدرت آنها را وسوسه می‌کند تا در سایر حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی مداخله می‌کنند به همین خاطر کنترل دولت و جلوگیری از مداخلات اغلب زیانبار آنها مهم‌ترین چالش کشورها محسوب می‌شود.

غیر از این باشد و اقتصاد با مداخلات دولت حرکت کند، مدام برچالش‌های اقتصادی افزوده خواهد شد. تجربه توسعه کشورهای موفق نشان دهنده پایبندی آنها به نظام اقتصاد آزاد و مکانیسم بازار بوده است.یعنی دولت بستر ساز یک نظم خودانگیخته در اقتصاد بوده است.

وقتی که در مورد علل توسعه نیافتگی کشور ایران و دیگر کشورهای مشابه در خاورمیانه تأمل کنیم می‌توانیم علل عقب ماندگی آنها را ناشی از نقش دولت‌ها بدانیم.درواقع مهم‌ترین علت توسعه نیافتگی کشور خود دولت است و سه عامل باعث چنین وضعیتی است:

یعنی در ایران ودیگر کشورهای خاورمیانه سه علت اصلی باعث شده است تا دولت‌ها رشد بسیار بالایی داشته باشند و فرایند توسعه نیز با کندی صورت گیرد. نخستین علت به فرهنگ مردم برمی گردد که قهرمان پرور هستند. در حالی که در کشورهای پیشرفته صحبت از آزادی فردی و اجتماعی و حفظ حریم حقوق افراد به‌عنوان یک دستاورد و کنش اجتماعی یاد می‌شود در ایران و دیگر کشورها چنین القا می‌شود که مردم چگونه به قهرمانان کمک کردند یا مطیع دستور آنها بوده‌اند و موفقیت رهبران، پادشاهان هم افزودن سرزمین بیشتر به قلمرو حکومتی و نه برقراری آزادی بوده است.

در فرهنگ مردم این سرزمین همواره از اسطوره‌ها، کاریزمای افراد، پادشاهان و رهبران به‌عنوان تاریخ سازان، قهرمانان یاد می‌شود و دستاوردهای افراد، هنرمندان، ادبا، دانشمندان، مخترعان و مکتشفان و خدمتگزاران، مردم دوستان کمتر صحبت می‌شود. به طور تاریخی ایرانی‌ها برای حل مشکلات، اتکا و امید خود را به یک نیرو، دست نامرئی و فردی که آنها را نجات دهد معطوف کرده‌اند.

موضوعی که دراساطیر نیز به روشنی قابل ملاحظه است. مردم انتظار دارند که یک دست نامرئی سرکار بیاید و به یک باره تمام مشکلات آنها را برطرف کند. این بزرگترین ضربه‌ای بوده است که کشور دیده است.اما توجه ندارند که آنچه تمدن ایران را ساخته، سلحشوران و پادشاهان نبوده‌اند بلکه دانشمندان، ادبا، محققان، نوآوران و مخترعان و کسانی بوده اند که آثار باستانی را بنا کرده اند نه آنان که دستور داده‌اند.

دومین علت که غیر مرتبط با اولی نیست بی‌توجهی به حکومت قانون است. به جای اینکه قانون حاکم باشد مسئولان با قانون حکومت می‌کنند.