سد چمشیر دی‌ماه آبگیری می‌شود

به گزارش گروه اقتصادی سورپرس، محمد محضرنیا صبح امروز در نشستی خبری با اشاره به مجوز زیست محیطی سد افزود: در روند اجرایی ساخت یک سد، شرکت سازنده باید مجوزهای مختلفی را اخذ کند. بعضی از این مجوزها درون سازمانی و تعدادی نیز برون سازمانی است. توجیه فنی و اقتصادی طرح در شورای فنی وزارت نیرو مهمترین مجوز درون سازمانی و تایید سازمان محیط زیست مهمترین مجوز برون سازمانی است. همچنین عملیات اجرایی سد بدون اخذ مجوز سازمان محیط زیست امکان‌پذیر نیست.

مجری سد چمشیر افزود: گزارش ارزیابی زیست محیطی این سد در سال ۱۳۸۸ به سازمان محیط زیست ارسال شده و سازمان بعد از بررسی‌های ویژه مجوز را صادر کرده است. علاوه بر آن در هفته گذشته نماینده ویژه سازمان محیط‌زیست طی بازدید و جلسات کارشناسی با عوامل طرح بر عدم وجود مشکل زیست محیطی در این سد تاکید کرد.

محضرنیا در پاسخ به این سوال که آیا در مخزن سد لایه‌های نمک و یا گنبد نمکی وجود دارد، گفت: محدوده جنوب غرب ایران عمدتا از سازندهای گروه فارس تشکیل شده است. این سازندها شامل پابده، گچساران، میشان و آغاجاری است. عمده سدهای جنوب غرب ایران روی این سازندها به‌ویژه گچساران قرار دارد. کوثر، مارون، گتوند، جره و …. نمونه‌ای از این سدها هستند. در این میان سازند گچساران در بعضی از ممبرهای خود حاوی لایه‌های نمک است.

وی ادامه داد: در سد چمشیر با اکتشافات سطحی و زیرسطحی انجام شده شواهدی مبنی بر وجود نمک در سطح وجود ندارد و در بدترین حالت فاصله لایه‌های نمک از سطح زمین ۳۰۰ متر (در عمق) است، بنابراین قیاس این سد با گتوند که در سطح زمین لایه‌های نمکی دیده شده بود از اساس ایراد دارد. در خصوص وجود گنبد نمکی (دیاپیر نمکی)، به‌طور کل این گنبدها در محدوده شرقی گسل قطر کازرون دیده می‌شود. این در حالیست که سد چمشیر در غرب این گسل قرار دارد. با این حال پیمایش سطحی و استفاده از تصاویر هوایی عدم وجود گنبد نمکی را تایید می‌کند.

مجری طرح چمشیر با تشریح وضعیت کیفی رودخانه زهره قبل و بعد از آبگیری، ادامه داد: حدود ۳۰ درصد از آورد آب رودخانه زهره در شرایط دبی کم رودخانه (بهار، تابستان و پاییز) از کیفیت مناسبی برخوردار نیست. این در حالی است که ۷۰ درصد از آورد سالانه آب رودخانه در زمستان و به‌صورت سیلاب‌های بزرگ و دارای کیفیت مناسب است، لذا برآیند آب داخل مخزن شرایطی به مراتب بهتری از آب رودخانه دارد. این موضوع با عنوان نقش تعدیل‌کنندگی کیفی آب پایین دست با ذخیره سازی سیلاب در ماه‌های تر و رهاسازی در طول سال، یکی از اهداف اولیه و مهم احداث سد است. علت کیفیت نامناسب آب رودخانه، وجود چشمه‌های شور در دو منطقه از مسیر رودخانه است، با این حال، نتایج مدلسازی مخزن نشان می‌دهد که خاصیت تعدیل کنندگی سد باعث ارتقای شرایط کمی و کیفی پایین دست سد نسبت به رژیم طبیعی رودخانه خواهد شد.

وی در خصوص پایداری سد پس از آبگیری اظهار داشت: متاسفانه برخی از منتقدان عنوان می‌کنند که سد بر روی سازند گچساران ساخته شده است، لیکن بدنه سد چمشیر بر روی آهک‌های ضخیم لایه میشان قرار گرفته است. ناودیس میشان که سد روی آن ساخته شده دارای ضخامتی حدود ۶۰۰ متر و گستره آن از ۶ کیلومتری بالای محور تا ۳ کیلومتری پایین دست آن است. بدنه سد در بخش میانی آهک‌های میشان قرار گرفته و حدود ۴۰۰ متر در زیر آن نیز آهک و مارن‌های آهکی میشان قرار گرفته است. مقاومت فشاری آهک‌های میشان ۶۰ درصد از بتن بیشتر است، بنابراین سد در وضعیت پایداری کاملا مطلوب قرار دارد.

محضرنیا در پاسخ به این سوال که آیا در ساختگاه سد گسل قرار دارد، افزود: به‌طور کل گسل به هر شکستگی پوسته زمین طی فرآیند تکتونیکی اطلاق می‌شود. شناسایی دقیق گسل‌ها در محدوده ساختگاه و اطراف آن یکی از مسائل مهم در ایمنی سدها به‌شمار می‌آید. سدهای بتنی در ساختگاهی که دارای گسل فعال باشد ساخته نمی‌شوند. در ساختگاه سد چمشیر هیچ گسل فعالی وجود ندارد. شاهد این موضوع علاوه بر مطالعات جامع انجام شده، بررسی پی پس از سنگبرداری و نیز بررسی حدود ۷ کیلومتر تونل و گالری‌های تکیه گاه‌های سد است. اصولا در حفاری پی سدهای بتنی بعد از تمیز کردن سنگ، عملیات نقشه برداری شکستگی‌ها و ترک‌های سنگ انجام می‌شود. در این زمان، تمامی درزها و ترک‌های پی ثبت می‌شود. این کار در گالری‌ها نیز انجام می‌شود که با عنایت به بررسی‌ها و نقشه‌های موجود و نیز شرایط سنگ پی سد، در سد چمشیر بحث گسل مطرح شده واقعیت ندارد.

وی در پایان با تشریح وضع موجود کشاورزی منطقه و چگونگی ارتقای آن پس از آبگیری سد افزود: در وضعیت موجود، کشاورزی در پایین‌دست سد چمشیر از آب رودخانه زهره بزرگ استفاده می‌کند. رودخانه زهره بزرگ به رود زهره بعد از محل تلاقی زهره کوچک و رودخانه خیرآباد اطلاق می‌شود. اختلاط این دو رودخانه باعث ایجاد شرایط کیفی مناسبی در محدوده دشت‌های زیدون و هندیجان شده و به تبع آن کشاورزی در آن منطقه را ممکن می‌سازد. حدود ۸۴ درصد اراضی کشاورزی در پایاب سد مربوط به استان خوزستان بوده که شامل ۵۰ هزار هکتار اراضی هندیجان و ۶۰۰۰ هکتار اراضی زیدون است. سد چمشیر با افزایش کیفیت و تنظیم کمیت آب رهاسازی شده، باعث افزایش راندمان کشاورزی در این منطقه خواهد شد و عملاشرایط کشت دوم را در فصولی که آب کیفیت مناسب ندارد فراهم خواهد کرد.

سد و نیروگاه چمشیر در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد و روی رودخانه زهره در دست ساخت است. این سد با ۹۵ درصد پیشرفت، ارتفاع ۱۵۱ متر از تراز پی بلندترین سد وزنی از نوع بتنی غلتکی ایران بوده که دارای مخزن ۲٫۳ میلیارد مکعب، دریاچه‌ای به طول ۴۸ کیلومتر و مساحت دریاچه ۵۱ کیلومتر مربع در تراز نرمال است. این سد علاوه بر تنظیم ۱٫۲ میلیارد مترمکعب آب برای کشاورزی پایاب، ۴۸۲ گیگاوات ساعت تولید برق در شرایط نرمال آبی خواهد داشت.

گزارش از: سیداحمد طبایی