آرین طباطبائی؛ زنگ خطر خوانش استبدادی تاریخ ایران

گروه فرهنگی سورپرس– فرشاد غریب پور؛  «شک دارم به ترانه ای که زندانی و زندانبان همزمان زمزمه می کنند.» حسین پناهی

بیش از آنکه گفته های اخیرا پخش شده از شخصی به نام آرین طباطبائی تعجب برانگیز باشد، موضع گیری آن روشنفکران و فعالین سیاسی علیه او عجیب است که خود از تز استبدادی بودن جامعه ایران و اقتدارگرا و استبداد طلب بودن مردم ایران دفاع می کنند؛ ایده ای که برمبنای آن انسان ایرانی و بطور کلی «شرقی» فردی احساسی و فاقد منطق و عقلانیت و شعور لازم برای زندگی مدرن و دموکراتیک است.

ایده «شرق‌شناسی» فوق که برای توجیه استعمار تولید شد و بعدها توسط اندیشمندانی چون مونتسکیو، وبر، مارکس، ویتفوگل و … ظاهری علمی و آکادمیک به خود گرفت، در مراحل بعد در جوامع مقصد چون ایران مورد استفاده متفکرین داخلی این جوامع قرار گرفت، که البته به جز آبراهامیان محجوب، اکثر آنها بدون رفرنس به اندیشمندان غربی گستاخانه داعیه اصالت دارند.

در واقع، کارشان قیاس به نفس بوده و خود را جلوی آیینه گذاشته و ویژگی هایشان را به تمام مردم ایران تعمیم داده اند. افرادی مانند محمدعلی کاتوزیان، جواد طباطبائی، جمالزاده. البته این گفتمان اکنون چنان فربه شده است که بازگویی ایده های بازگویانه بدون رفرنس این افراد توسط افرادی حتی در سطح حسن نراقی، سریع القلم، فراستخواه و مانند آنها نیز خریدار دارد.

ناگفته نماند برمبنای گفتمان شرقشناسانه قبلاً به ژاپنی ها نیز می گفتند شما کند ذهن اید و امکان توسعه ژاپن وجود ندارد. یا انگلیسی ها نیز به هندی ها می گفتند که هندی ها به توسعه و دموکراسی نخواهند رسید، که گاندی هوشمندانه پاسخ می داد، انسان ها در دموکراسی ساخته می شوند.

در چنین گفتمانی، جامعه ایران و مردم آن که تقریباً گونه ای از کنش جمعی سیاسی نبوده که در یک و نیم قرن اخیر (از جنبش تنباکو تا کنون) انجام نداده باشند و فداکاری جمعی نبوده است که برای وطنشان نکرده باشند جامعه شورش های مداوم کور و بی هدف افرادی است که مادام استبداد را بازتولید می کنند. امروز زنده باد مصدق می گویند و فردا درود بر شاه و مرگ بر مصدق. افرادی که بر خلاف انسان غربی افرادی کم خرد اند که صلاح خویش را نمی دانند، باید زد توی سرشان، باید تربیتشان کرد.

پس، اگر قائل به چنین عقایدی درباره ایرانیان باشیم سخنان آرین طباطبائی چیز عجیبی نیست؛ چرا برخی ناراحتند!؟

چنین سخنانی حمایتگر همان نظریه، یا در واقع شبه نظریه، شرقشناسانه و استبدادخوانی از تاریخ و فرهنگ گذشته و معاصر جوامع «شرق» همچون ایران است که حاکمیت نیز بدش نمی آید در جامعه جا بی افتد؛ مردم بپذیرند که ما ایرانی ها فرهنگی استبدادطلب و اقتدارگرا داریم.

پیامد آن این خواهد بود که مردم خواهند گفت، خب ایرانی ها که یک مشت استبدادطلب و اقتدارگراییم و اگر انقلاب یا تغییری رخ دهد هم مردم می خواهند دوباره حکومتی استبدادی بر سر کار بیاورند، پس چرا بیخود هزینه کنیم برای انجام تغییر!؟

حکومت با چنین عقایدی می خواهد از خود سلب مسئولیت کند و مشکلات را به گردن فرهنگ مردم بی اندازد و بقبولاند اگر مشکلی هست از فرهنگ شماست نه مدیریت ما، مانند گزارش های این روزهای صدا وسیما از وضعیت کرونا. و این خطر بزرگی است که نظریات سیاسی فرهنگ گرا امروز و آینده جامعه ایران را تهدید می کنند.

انتهای پیام/ ۱۰۱